Het Europese Hof van Justitie heeft gesproken. De Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) blijft niet zoals we hem nu kennen. Het is volop in het nieuws geweest. De Volkskrant schrijft: “Nederland heeft te weinig oog gehad voor de natuur bij het verlenen van vergunningen aan boeren die hun veestapel wilden vergroten. De regeling die uitbreiding mogelijk maakt in combinatie met het verminderen van de stikstofuitstoot, is veel te vrijblijvend en daarmee in strijd met Europese regels”. “Volgens het Europees Hof moet Nederland de gevolgen van de veestapel of het in de bodem brengen van meststoffen wetenschappelijk toetsen. Ook moet er worden uitgegaan van de huidige, feitelijke situatie en niet het verwachte natuurherstel. Hiermee zouden dus geen vergunningen uitgegeven kunnen worden op basis van een verwachte stikstofreductie in de toekomst”, aldus Nu.nl. De NRC geeft aan dat “Volgens de Europese rechter had Nederland bij de start van het stikstofbeleid moeten nagaan of het positief effect van de maatregelen vaststaat”. Panorama schrijft “Uitbreiding van boerenbedrijven zorgt voor extra stikstof in de omgeving. Daardoor verzuurt de bodem met funeste gevolgen voor bepaalde planten en dieren, terwijl EU-landen kwetsbare natuurgebieden juist moeten beschermen”.
Duiding van het arrest
Franca Damen, advocaat bij Kneppelhout & Korthals, vat samen dat de bronmaatregelen (stikstofreductie) en natuurherstelmaatregelen ruimte moesten creëren om nieuwe economische ontwikkelingen die stikstofdepositie veroorzaken, toe te kunnen staan. Om in overeenstemming te zijn met de Europese Habitatrichtlijn mogen van het Hof de maatregelen nu uitsluitend worden meegenomen in de ‘passende beoordeling’ van die economische ontwikkelingen, indien de voordelen van die maatregelen vaststaan ten tijde van die beoordeling. Er mag niet worden uitgegaan van de verwachte voordelen. De organisatie Groene Ruimte haalt uit het arrest dat er geen wetenschappelijke twijfel mag bestaan over de schadelijke gevolgen van de uitstoot van stikstof voor de natuurlijke kenmerken van de betrokken gebieden.
Wetenschappelijke onderbouwing
Bij diverse gelegenheden hebben we als bewoners gevraagd om een wetenschappelijke onderbouwing van de maatregelen op de Sallandse Heuvelrug en van de verwachte resultaten. Onder andere in antwoord op een zienswijze van onze kant voor de Nota Reikwijdte Detailniveau schrijft de provincie: “Met indiener is reeds meerdere keren gesproken door vertegenwoordigers van de provincie Overijssel en Staatsbosbeheer. Daarbij is aangegeven dat natuur geen exacte wetenschap is. Er wordt gebruik gemaakt van de best beschikbare kennis over relaties tussen maatregelen, effecten op abiotische omstandigheden en het effect op flora en fauna”. De provincie wilde dus wel meer vergunningen afgeven, maar bood geen wetenschappelijke onderbouwing van het effect van zowel de bronmaatregelen noch van de natuurherstelmaatregelen. Dat moet nu anders van het Hof, dat juist een wetenschappelijke onderbouwing vraagt. Anders mogen er geen vergunningen worden afgegeven. Zeker op korte termijn zal dat het geval zijn.
Gevolgen
De PAS en natuurherstelmaatregelen zijn onlosmakelijk verbonden. De heilige drie-eenheid van de provincie is verzuring, versnippering en verdroging. Nu de economische ontwikkeling door het Hof aan banden is gelegd, zal de stikstofdepositie en daarmee de verzuring van de grond veel minder toenemen dan verwacht. Dat betekent dat de voorgenomen plannen op de Sallandse Heuvelrug op losse schroeven staan. De provincie zou er goed aan doen die plannen te heroverwegen en zich te concentreren op onderzoek naar herstel van de verzuurde grond door bijvoorbeeld het toevoegen van kalk en mineralen. Dan krijgt de biodiversiteit meer kans. Er zou op basis daarvan opnieuw onderzocht moeten worden of versnippering dan nog een ‘probleem’ is. Over verdroging hoorden we de provincie al nauwelijks. Alle voorgenomen maatregelen rond de heilige drie-eenheid kunnen in de prullenbak. Er moet serieus gekeken worden wat de natuur (niet (alleen) de landbouw) werkelijk nodig heeft en daar passende, wetenschappelijk onderbouwde, maatregelen voor treffen.
Bos
Er ligt nu een arrest van het Europese Hof over stikstof. Er ligt een rapport van de Verenigde Naties inzake CO2. Het bos was al belangrijk en zal steeds belangrijker gaan worden. Op hoger niveau is dat besef al veel eerder doorgedrongen. Nu nog bij de provincie Overijssel, Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten. Zoals raadsman Valentijn Wösten van Mobilisation for the Environment en Vereniging Leefmilieu op 8 november in De Volkskrant schreef: “Ondanks onze oproep tot samenwerking is Natuurmonumenten niet samen pal voor de Nederlandse natuur gaan staan, toen wij in 2015 met minimale middelen een juridische titanenstrijd aangingen met die grote Nederlandse overheid. Nu vaststaat dat de Nederlandse natuur, en daarmee ook onze leefomgeving en gezondheid, in gevaar wordt gebracht door zwaar onvoldoende natuurbeleid, zal Natuurmonumenten haar koers scherp moeten wijzigen”. En aangezien de provincie, Staatbosbeheer en Natuurmonumenten claimen uit één mond te praten, geldt dat ook voor de twee eerstgenoemden.