De uitspraak van het Europese Hof over de PAS blijft niet zonder gevolgen. Dat de materie ingewikkeld is, blijkt wel uit de reactie van LTO in Nieuwe Oogst van 10 november jl. LTO is één van de organisaties die bij de ontwikkeling van de PAS betrokken was en de PAS altijd heeft ondersteund. Op pagina 13 vraagt Trienke Elshof, portefeuillehouder ‘Ondernemen in een gezonde omgeving’ zich af wat de uitspraak van het Hof betekent voor de boeren: “Voorlopig niets. Mogelijk dat nieuwe vergunningsaanvragen extra worden getoetst”. En Jacomien Voorhorst stelt op pagina 21 dat de vergunningverlening op basis van de PAS voorlopig stil ligt. In een Nieuwsflits van Rombou, dat boerenbedrijven helpt bij groei en ontwikkeling, staat dat vergunningen die nog bij de rechter liggen en die dus nog niet onherroepelijk zijn, een grote kans lopen om vernietigd te worden als ze zijn gebaseerd op de PAS.
Onzekerheid
Nieuwe vergunningen voor activiteiten die stikstofdepositie veroorzaken worden voorlopig niet verleend. De provincies die de vergunningen moeten verlenen, houden reeds ingediende en nieuwe aanvragen aan tot de nationale rechters zich hebben uitgesproken. En dat kan nog wel even duren. Voor veehouders zijn het onzekere tijden.
PAS en herstel van de natuur
De PAS raakt niet alleen de veeteeltsector. Voor de Sallandse Heuvelrug is de PAS onlosmakelijk verbonden met het herstel van de natuur. Dat wordt bevestigd in de inleiding van de Gebiedsanalyse Sallandse Heuvelrug Programmatische Aanpak Stikstof, vastgesteld op 31 oktober 2017. Daarin staat dat het ecologisch oordeel voor de Sallandse Heuvelrug gaat over de vraag of met de toedeling van depositie en ontwikkelingsruimte de instandhoudingsdoelstellingen voor de voor stikstof gevoelige habitattypen en leefgebieden van soorten op termijn worden gehaald en/of behoud is geborgd. Daarnaast betreft het ecologisch oordeel de vraag of verslechtering van habitats en significante verstoring van soorten wordt voorkomen.
Inrichtingsplan
In het Inrichtingsplan Bosomvorming Helhuizen van 4 december 2017, opgesteld door de firma Tauw, valt in § 2.1 te lezen dat het kappen van berken en dennen heeft geleid tot eenvormige heidevegetaties en verlies aan zuurbuffercapaciteit van de bodem. De faunistische verarming die daar het gevolg van is, heeft mogelijk geleid tot afname van de korhoenpopulatie. Zelfs een onderzoeksbureau dat de provincie heeft ingezet, legt een duidelijk verband tussen stikstof, zuurbuffercapaciteit en de ecologische stand van zaken op de Sallandse Heuvelrug.
Wetenschap
Nederland, ook de provincie Overijssel, heeft te weinig oog gehad voor de natuur bij het verlenen van vergunningen aan boeren die hun veestapel wilden vergroten. Voor vergunningen moet nu van het Europese Hof worden uitgegaan van de huidige, feitelijke situatie en niet van het verwachte natuurherstel. Ook het Hof ziet die duidelijke connectie tussen stikstofdepositie en herstel van de natuur. In geval dat er ‘economische ontwikkeling’ (i.c. meer uitstoot van stikstof) zou worden toegestaan, dan moet wetenschappelijk worden onderbouwd dat er geen negatieve gevolgen voor het betreffende natuurgebied zijn. Zowel mondeling als schriftelijk heeft de provincie ons verzekerd dat de natuur geen exacte wetenschap is en dat zij niet aan ons verzoek kon of wilde voldoen om de noodzaak, de aanpak en de verwachte resultaten van de beoogde natuurherstelmaatregelen wetenschappelijk te onderzoeken en te verantwoorden. Ondanks de besteding van grote sommen gemeenschapsgeld aan onderzoeksbureaus en deskundigen binnen de eigen gelederen van de provincie, ontbreekt elke wetenschappelijke fundering voor de draconische maatregelen die de provincie voorziet aan m.n. de westkant van de Sallandse Heuvelrug. Zoals het Hof de noodzaak aangeeft voor het wetenschappelijk onderbouwen van de stikstofgevolgen voor de natuur naar aanleiding van de binnen de PAS verleende vergunningen, is het niet meer dan logisch om ook de natuurherstelmaatregelen wetenschappelijk te toetsen. Er liggen nu louter economische motieven en goede bedoelingen aan ten grondslag.
Het zou getuigen van ondoordachtzaamheid indien de provincie zou besluiten om, ondanks de veranderde situatie rond de PAS (de grondslag voor de maatregelen, zoals grootschalige ontbossing), gewoon door te gaan op de ingeslagen weg. Het zou ook getuigen van minachting naar alle mensen die niet werden gehoord, omdat de provincie zich gesteund voelde door alle op de PAS gebaseerde plannen en rapporten, en met het gelijk aan haar zijde meende heel veel mensen te kunnen negeren.
Nieuwe omstandigheden, nieuwe kansen
De situatie is veranderd. Dan kan het niet zo zijn dat de provincie gewoon op de ingeslagen weg doorgaat met achterhaalde plannen voor de natuur op de Sallandse Heuvelrug. Er ligt nu een uitspraak van het Europese Hof inzake stikstofdepositie en natuur. Er ligt een rapport van de VN inzake CO2, klimaat en natuur. Er ligt een Urgenda-arrest over CO2, natuur en bescherming van de bevolking. Maar ook direct vanuit de omwonenden zijn er enorm veel inhoudelijke argumenten aan de provincie aangeboden om af te zien van de huidige plannen en dan met name van de grootschalige boskap. Die boskap is onvoldoende (wetenschappelijk) onderbouwd of getoetst. Het rijk zal nu ongetwijfeld samen met alle provincies onderzoeken wat de gevolgen van de PAS-uitspraak zijn. De financiële belangen zijn immers enorm. Maar wellicht is dit het moment voor omdenken. De veranderde situatie is de gelegenheid om nu eens niet alleen te kijken naar financiële en economische belangen, maar naar wat de natuur nodig heeft. Laat die schaarse en kwetsbare natuur eens het uitgangspunt zijn. Dan zou het zo kunnen dat er op de Sallandse Heuvelrug geen bos gekapt hoeft te worden, dat er geen vossen hoeven te worden afgeschoten, dat er geen kraaien hoeven te worden afgeschoten, dat er geen haviken hoeven te worden afgevangen, dat reeën een geschikt leefgebied behouden, dat door de inbreng van kalk en mineralen de grond voldoende wordt ontzuurd om de biodiversiteit de goede kant op te laten ontwikkelen, dat de korhoenders voldoende en gezonde heide hebben om te kunnen overleven en ga zo maar door. Als dat nu eens objectief en vanuit de natuur zou worden onderzocht en zou leiden tot duurzame maatregelen, dan draagt zo’n onderzoek wezenlijk bij aan de Nederlandse natuur en daarmee aan onze leefomgeving en gezondheid.
Samen
Uiteraard zijn we als betrokken bewoners van het gebied graag bereid om mee te denken hoe we van de oorspronkelijke insteek kunnen leren, hoe we een fundament voor wetenschappelijk onderzoek vorm kunnen geven, hoe we die prachtige Sallandse Heuvelrug tot een ecologisch verantwoord en duurzaam natuurgebied kunnen maken. “Samen werkt beter” zou dan niet alleen betrekking moeten hebben op organisaties met economische belangen, maar op alle doelgroepen die betrokken zijn bij de Sallandse Heuvelrug. Als die serieus worden genomen, kan er iets heel moois gaan groeien.