Door alle klimaatdiscussies van de laatste tijd zouden we bijna vergeten dat het op de Sallandse Heuvelrug niet alleen draait om kooldioxide (CO2), maar ook om stikstof (N) en stikstofverbindingen (NOx). In Overijssel wordt de stikstofdepositie voor een groot deel veroorzaakt door landbouw en veeteelt. Nu is het absoluut niet de bedoeling om uitsluitend boeren verantwoordelijk te stellen voor de zure grond op de Sallandse Heuvelrug en daardoor indirect voor de boskap die de provincie in dat kader grootschalig wil realiseren. Met z’n allen wilden we voedsel voor een lage prijs. Dat is gelukt, maar die wens heeft een keerzijde waar we nu de wrange vruchten van plukken. Er zal iets moeten veranderen.

Landbouw van de 21ste eeuw
In de Nieuwe Oogst van 16 maart 2019 stond een artikel over landbouw van de 21ste eeuw. Er ligt een actieplan voor natuurinclusieve landbouw en voor meer waardering ten aanzien van het werk van boeren. LTO Noord en de Gelderse Natuur- en Milieufederatie willen dat, op basis van vrijwilligheid, in 2027 alle agrarische grondbezitters actief zijn met natuurbeheer. Er gebeurt in de agrarische sector al het nodige op het gebied van agrarisch natuurbeheer en met het actieplan wil men daarop aansluiten. Om iets te bereiken met de instandhouding van insecten, vlinders en diverse vogels moet het landelijk gebied betrokken worden bij natuurbeheer: natuurinclusieve landbouw. Het actieplan zet in op kringlooplandbouw, met nieuwe verdienmodellen, bewustwording, onderwijs, kennis en innovatie. “Natuurinclusieve maatregelen en kringlooplandbouw moeten geen kostenpost zijn, maar een inkomstenbron”.

Frank Hoekstra had diezelfde dag een ingezonden brief in De Volkskrant, waarin hij een LTO-bestuurder citeert: “Boeren onderhouden dit prachtige landschap gratis en voor niks”. Hoekstra stelt dat volgens de website van de RVO (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland) een boer jaarlijks een subsidie ontvangt voor milieu- en klimaatvriendelijke landbouwpraktijk en agromilieuklimaatsteun ter waarde van zo’n € 10.000,-.

PAS-check in Gelderland
Zoals in onze eerdere stukjes is uitgelegd, heeft het Europese Hof van Justitie duidelijke uitspraken gedaan over de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS). De provincie Gelderland gaat handhaven dat er niet ten onrechte stikstofruimte wordt gebruikt, die volgens de uitspraak van het Europese Hof niet mag worden benut. Gelders gedeputeerde Peter Drenth noemt het in Nieuwe Oogst van 16 maart 2019 ‘een bijzonder slecht signaal als provincies niet zouden handhaven, ook al is hij zich bewust van de falende fosfaatwet die ervoor zorgt dat er stallen leeg staan’. We vertrouwen erop dat ook de provincie Overijssel handhaaft.

Toekomst
Anne van Doorn van Wageningen Environmental Research (Alterra) ziet natuurinclusieve landbouw “als richting voor een zoektocht, voor de transitie die nodig is om agrarische bedrijven ecologisch robuust te krijgen voor de toekomst.” Kern is dat de landbouw wordt bedreven als werken aan en in een levend ecosysteem en niet als een voedselfabriek. ‘Natuurinclusieve landbouw moet leiden naar een landbouw die hoogwaardig en veilig voedsel oplevert, die het milieu minder belast én zorgt voor verbetering van biodiversiteit op het boerenland én de belevingswaarde van het agrarisch landschap verhoogt. Dat is zeer veelomvattend en niet in één stap te bereiken, maar vergt een lang proces waarin elke stap weer iets beters oplevert dan de vorige. Brede betrokkenheid is noodzakelijk: steun is nodig vanuit de landbouwsector, vanuit het beleid en vanuit de rest van de samenleving, tot en met de consumenten’. Zie de website van de WUR. ‘Het is de vraag of het vigerend beleid, zoals de mestwetgeving, het gemeenschappelijk landbouwbeleid en het subsidiestelsel voor agrarisch natuurbeheer steun of hinderpaal is voor een ontwikkeling naar natuurinclusieve landbouw’.

Natuurinclusieve landbouw biedt hoopvolle ontwikkelingen. Als consumenten bereid zijn om een meer reële prijs voor voedsel te betalen, als de BTW op voedsel weer wordt verlaagd, als de landbouw erin slaagt om met een gunstig verdienmodel nauwelijks stikstof uit te stoten, dan zijn natuurgebieden veel en veel beter af. Vanuit die invalshoek hoeft de provincie niet met de stikstofkraan wijd open bomen te gaan kappen als ‘natuurbeheermaatregel’. Dan kan de natuur een belangrijke bijdrage leveren aan de klimaatdoelstellingen ten aanzien van CO2. Als overheidsmiddelen goed zouden worden aangewend en als de boeren hun natuurkennis zouden inzetten voor Nationaal Park de Sallandse Heuvelrug….!