Op de website Boomzorg vraagt Staatsbosbeheer op 25 mei 2021 om meer nuance in het debat over bosbeheer.
Volgens de terreinbeheerorganisatie verschijnen in verschillende media berichten met terugkerende misvattingen, zoals de stelling dat Staatsbosbeheer bos kapt om geld te verdienen. ‘Er wordt wel eens gesuggereerd dat Staatsbosbeheer niet goed zorgt voor zijn bossen. We vinden dit jammer en niet terecht’. Staatsbosbeheer brengt de volgende argumenten naar voren:
* De bossen die Staatsbosbeheer beheert, bestaan voor 40% uit natuurbossen, waarbij het beheer volledig is gericht op de natuur.
* In de overige 60% van de bossen zijn natuur en biodiversiteit ook belangrijke doelen, maar worden ze gecombineerd met verantwoord uitgevoerde houtoogst.
* Houtoogst vindt onder strikte voorwaarden plaats en staat onder kritisch toezicht.
* Bos een van de weinige natuurtypen is die er qua natuurkwaliteit op vooruit gaat.
* Het zou een misvatting zijn dat Staatsbosbeheer zou sturen op meer eentonige naaldbossen, puur voor houtproductie.
* ‘Er zal altijd gekapt en geplant worden in de Nederlandse bossen. Maar altijd met grote zorgvuldigheid’. De veelgebruikte leus ‘kappen met kappen’ is kort en krachtig, maar te simplistisch voor het Nederlandse bos.
Het Landelijk Netwerk Bos- en Bomenbeheer reageerde hierop:
# Staatsbosbeheer kapt teveel waar dat niet zou moeten (natuurherstel c.q. biomassa, verwijdering van zogenaamde exoten, etc.).
# Staatsbosbeheer kapt te weinig waar dat nodig is (ingrepen in de voorraad zijn nodig om lopende aanwas en verjonging op peil te brengen).
# De algemene trend is dat zware oogstmachines worden ingezet, hetgeen de groei van het overblijvende bos niet bevordert.
# Per saldo is er de laatste jaren een groot verlies aan bosareaal.
# Het beheer is onvoldoende gericht op volwaardig toekomstig bos.
# Het management van Staatsbosbeheer heeft de economie hoger in het vaandel dan ecologie (onlangs zijn er vier nieuwe managers zijn aangenomen, van wie geen enkele ervaring heeft met beheer. Staatsbosbeheer laat de bosbouwers te weinig meebeslissen).
# Al vóórdat staatssecretaris Bleker (kabinet Rutte I) de terreinbeheerders verplichtte tot het genereren van eigen inkomsten, kende Staatsbosbeheer vele werknemers die bezig waren met marketing en PR. Hoewel de klassieke bosbouwers probeerden de productiefunctie een gezonde basis te geven, kwam dat niet uit de verf.
# Staatsbosbeheer voert zwaar gesubsidieerde “natuurherstel”-projecten uit, die vrijwel nooit worden geëvalueerd: worden de beoogde doelen ooit bereikt (is overal de beoogde heide gerealiseerd)?
# Staatsbosbeheer vertelt het publiek dat er in een Natura2000-gebied gekapt wordt, omdat dit vanuit ‘Brussel’ is opgelegd. Nergens staat geschreven dat dat ook werkelijk zo is.
# Staatsbosbeheer geeft de schuld aan de letterzetter voor het afsterven van de fijnsparbossen. Ook het klimaat zou hiervan een oorzaak zijn. De letterzetter is volkomen secundair. Juist wanneer de fijnsparbossen slecht worden verzorgd, zullen droge jaren inderdaad hard toeslaan.
# Veel problemen die aan klimaat worden toegeschreven zijn een gevolg van wisselende weersomstandigheden (speelt altijd, bij elk klimaat) in combinatie met verkeerde keuzes in het beheer. In beginsel verkeren bossen in goede staat, alleen door verwaarlozing van het beheer zullen de meeste bossen in kwaliteit achteruit gaan en minder oud worden dan we graag zouden willen.
# Juist in dit beheer is nuance nodig.
Eén van de lokale Staatsbosbeheerboswachters op de Sallandse Heuvelrug meldt in de HoltenExtra van 4 juni 2021 dat sommige natuurgebieden een paar keer per jaar gemaaid worden om de grond te verschralen. Hierdoor zou het aantal plantensoorten groter worden, waar insecten, vlinders en sprinkhanen van zouden profiteren. Er wordt gecontroleerd of er gemaaid kan worden zonder grutto’s, hazen en reekalfjes te raken. Ze geeft aan dat ze hier als natuurbeheerders ‘heel goed over nagedacht hebben’. Dat is de vaste uitspraak van Staatsbosbeheer. Blijkbaar moet dat voldoende vertrouwen geven om als burger weer rustig te gaan slapen, zodat natuurbeheerders kunnen doen wat zij vinden dat ze moeten doen.
Maar:
Welke plantensoorten komen er dan bij door verschraling? Willen we die? Welke plantensoorten gaan er juist door verdwijnen? Welke dieren zijn daar weer de dupe van? Willen we dat?
Willen we als Nederlanders dat slechts 40% van onze bossen als natuurbossen worden beheerd? Wat houdt beheer ‘dat volledig op natuur is gericht’ dan in? Wat is verantwoord uitgevoerde houtoogst? Wat houden die strikte voorwaarden voor en het kritische toezicht op houtoogst precies in (FSC biedt nauwelijks garantie, als dat is wat Staatsbosbeheer bedoelt)? Zou hierdoor ooit een stuk houtoogst niet zijn doorgegaan? Wat betekent het dat bos er in natuurkwaliteit op vooruit zou zijn gegaan (volgens welke en wiens normen)? En hoe kun je ontkennen dat Staatsbosbeheer kapt voor het geld? Wat zou het betekenen voor de begroting indien alle houtkap per direct werd stilgelegd?
Toen ik gisteren over de Sallandse Heuvelrug fietste, zag ik grote houtstapels liggen. Ik zag grote kale vlakten. De ontbossing gaat maar door. Bosbeheer heeft te maken met het spelen met licht, lucht en ruimte, zeggen de beheerders. Er was hier en daar nieuwe aanplant, maar opvallend vaak dichtbij een toevallig niet gekapte boom, soms slechts een meter er vandaan. Welke van de twee legt als eerste het loodje? De oude of de nieuwe? Mochten ze het beide een tijdje uithouden, dan straks weer uitdunnen, want anders ontnemen ze elkaar licht, lucht en ruimte. Zo blijft de terreinbeheerder, met belastinggeld, voorlopig wel bezig met ‘waar ze goed over hebben nagedacht’.
Dit alles neemt niet weg dat er op een of andere manier verbinding moet worden gezocht, want heeft Staatsbosbeheer enig idee wat er qua natuur leeft in de samenleving? Menen bosbouwers als enigen de wijsheid in pacht te hebben voor goed beheer? Weten burgers voldoende van wat het inhoudt om grote terreinen te beheren (inclusief alle politieke en financiële belangen)?
Tegenstanders van boskap uiten zich luid en duidelijk als er weer eens hopen stammen liggen opgestapeld. Natuurbeheerders doen alsof ze uitsluitend oog hebben voor de natuur. Die patstelling kan nog jaren doorgaan, met frustratie aan beide kanten. De bossenstrategie biedt nauwelijks uitkomst met alle vaag geformuleerde inspanningsverplichtingen. Wat moet er gebeuren dat Staatsbosbeheer zich niet meer gemangeld voelt tussen politiek en publiek en wat moet er gebeuren dat de Nederlandse bevolking zich gehoord en serieus genomen voelt als het gaat om haar inbreng in natuurbeleid? De natuur mag nooit de dupe zijn van menselijk falen. De dreiging van een hard achteruithollende natuur door klimaatveranderingen, stikstofuitstoot, broeikasgassen in het algemeen is al reëel genoeg. Laten degenen die pretenderen oog te hebben voor de natuur zich gezamenlijk inzetten om te redden wat er te redden valt. En dan zal het best dat er sommige ego’s over hun eigen schaduw heen moeten stappen, dat betrokkenen ineens echt naar elkaar moeten luisteren, dat er een concrete lange termijnvisie wordt ontwikkeld die aanzienlijk scherper wordt geformuleerd dan ‘we hebben er goed over nagedacht’, maar dat zij dan zo!