De Volkskrant van 12 oktober 2020 duidt het komende debat in de Tweede Kamer over de stikstofcrisis langs de politieke weg. “Veel zal afhangen van de stuurmanskunst van Schouten”. De minister zou er, in plaats van behendig te sturen, ook voor kunnen kiezen om vol te gaan voor de toekomst van dit land, voor een gezond leefklimaat, voor een gezond milieu, voor een andere economische invulling van sectoren die nu nog teveel bijdragen aan de stikstofuitstoot. We volgen de vijf elementen van de krant.
Wankele uitgangspositie
“Schoutens ministerschap is overschaduwd door de stikstofcrisis”. Het lijkt er bijna op dat Schouten slachtoffer is, maar het gaat feitelijk niet om haar. Het gaat om de crisis die ons allen treft. ‘Als haar structurele aanpak stikstof wordt weggestemd, zou het prestige van de minister in het geding zijn’. Haar prestige is niet in het geding door met een goed plan te komen; de rest is bijzaak. Het Latijnse woord minister betekent ‘dienaar’.
Teleurstelling over de nieuwe plannen
De coalitie is verdeeld over Schoutens aanpak tot nu toe en over de nieuwe plannen. De oppositie, maar ook ambtenaren, de milieubeweging en de agrarische sector zijn er niet gelukkig mee. Er wordt veel te weinig gedaan met de aanbevelingen van de commissie Remkes. De vraag is of de nieuwe plannen, net als de PAS, juridisch zullen standhouden. Schouten wil voor de komende tien jaar drie miljard euro uittrekken voor natuurbeleid. Vreemd. Het dak lekt en de overheid trekt veel geld uit voor potten en pannen, voor dweilen en paraplu’s om het regenwater op te vangen. Hoeveel beter zou het zijn indien die middelen werden besteed aan reparatie van het dak, aan serieuze terugdringing van de stikstofuitstoot.
Radicalisering boeren en wrevel tussen ministeries
“D66 wilde halvering van de veestapel, van het CDA en de VVD mocht er geen koe gedwongen verdwijnen”. De boerenprotesten tegen uitgelekte plannen (gesteund door Helma Lodders van de VVD) zorgden voor vertraging bij de uitwerking van Schoutens plannen. Gezien de urgentie om op korte termijn de stikstofuitstoot te verminderen, mocht het ministerie van Infrastructuur de maximum snelheid verlagen. Daar hadden ze liever gezien dat LNV zijn ‘eigen rotzooi’ zou opruimen.
Onderschatting bij de top van het ministerie
De ChristenUnie wilde in dit kabinet de portefeuille landbouw wel op zich nemen, maar niet meer als onderdeel van het ministerie van Economische Zaken. Er kwam een apart ministerie voor LNV. De inrichting van de ambtelijke ondersteuning die daarbij hoort, rammelde volgens De Volkskrant. Pas laat kwamen er mensen beschikbaar voor de ambtelijke top en die hadden weinig kennis van landbouwdossiers. Daar komt bij dat Schouten geen bestuurlijke ervaring had. De afbreukrisico’s van de PAS zijn lange tijd onderschat. Inmiddels is er een nieuw directoraat stikstof met zo’n honderd ambtenaren.
Concessies aan links noodzakelijk
“Zonder steun van GroenLinks en PvdA dreigt een afgang”. Of Schouten haar plannen ook door de Eerste Kamer krijgt, is uiterst onzeker. Eventuele concessies aan links (extra geld voor natuurbeleid, uitkopen van boeren, onteigening of verplaatsen van boerenbedrijven) vallen slecht binnen de coalitie.
Het wordt tijd dat de media en wij ophouden met het vooropstellen van de positie van de minister, met denken in termen van links en rechts, met partijpolitiek (via hulp van andere partijen scoren op één puntje naar de achterban en, als wisselgeld, een onbegrijpelijke concessie doen op een ander vlak). Net als COVID-19 is het stikstofprobleem partijoverstijgend. De combinatie van klimaatdoelstellingen, het herstel van de natuur (pas mogelijk ná forse reductie van de stikstofuitstoot) en verbetering van het leefklimaat is voor iedereen nu en in de toekomst van levensbelang. Laat de politiek even afstand nemen van eigen stokpaardjes en kijken hoe ze samen tot de beste oplossing kunnen komen. Dan kan de krant over de inhoud berichten.