De geplande maatregelen op de Sallandse heuvelrug (lees: rigoureuze boskap ten gunste van heide) hebben iets te maken met stikstof. Maar wat dan precies? Stikstof is één van de onmisbare bouwstenen voor het leven op aarde. Het probleem zit hem in de mate waarin dit element in een verbinding met andere elementen in onze omgeving terecht komt. In de loop van de twintigste eeuw werden steeds grotere hoeveelheden kunstmest gebruikt om de landbouwproductie te verhogen. Ook de veeteelt werd hierdoor steeds intensiever. De keerzijde van de medaille was dat er steeds meer stikstof vanuit het agrarisch systeem in het grond- of oppervlaktewater of in de lucht terechtkwam. Uiteindelijk komen alle verschillende variëteiten van stikstofverbindingen op de grond terecht. Dit proces wordt depositie genoemd. De landbouw is de economische sector met verreweg de grootste bijdrage aan de stikstofdepositie die afkomstig is uit Nederland. In dat kader heeft de overheid de PAS ontwikkeld, de Programmatische Aanpak Stikstof. In Nederland wordt de stikstofdepositie van afzonderlijke agrarische bedrijven in bepaalde beschermingszones niet individueel beoordeeld, maar binnen het kader van dit algemene programma (PAS). Op basis van een beoordeling van een beschermingszone als geheel wordt bepaald in welke mate stikstofdepositie is toegestaan. En de belangen zijn groot…
Gemiste aandachtspunten bij aanpak stikstof
De bioloog Roland Bobbink, gepromoveerd op en gespecialiseerd in dit onderwerp, tevens adviseur van de overheid, geeft aan dat bij het nemen van beheer- en herstelmaatregelen in het kader van de PAS de volgende maatregelen met betrekking tot structuur denkbaar zijn om de invang van stikstof te verminderen:
* stikstof buiten kwetsbare gebieden invangen door het handhaven of ontwikkelen van dichte, hoge bossen (bij voorkeur naaldbossen) met een scherpe bosrand in de zone tussen de stikstofbronnen en de kwetsbare habitats (het bos dient hier als bufferzone);
* zoom- en mantelvegetaties ontwikkelen als geleidelijke overgang tussen lage vegetaties en de te beschermen bosrandzones (vermindert depositie in de bosrandzone);
* als een graduele overgang niet te realiseren is, dan kwaliteitsverbetering van bossen concentreren op gedeelten die niet tot de bosrandzone behoren of – indien de bosrandzone juist waardevol is – deze zone zodanig dunnen dat relatief weinig extra stikstof in deze zone wordt ingevangen.
Wetenschap en natuur
De provincie kiest ervoor om massaal bomen kappen, m.n. naaldbossen! Het lijkt erop dat men bij de provincie na jaren van onderzoek en vergaderen tot heel bijzondere keuzes is gekomen. Uiteraard hebben we vanuit de Helhuizen hierover vragen gesteld. De provincie antwoordt: “De natuur is geen exacte wetenschap. Er wordt gebruik gebruik gemaakt van de best beschikbare kennis over de relatie tussen maatregelen, effecten op abiotische omstandigheden en het effect op flora en fauna”. Ons inziens blijkt uit dit antwoord meer een machtsfactor dan de bereidheid om een inhoudelijke reactie te geven. Als de provincie geen relatie ziet tussen natuur en wetenschap, waarop zijn de maatregelen, bedacht door hun eigen hooggeleerde ecologen en hydrologen, dan gebaseerd? Wat burgers vervolgens ook voor zinvolle en inhoudelijke argumenten aandragen, de provincie antwoordt altijd met: “De natuurdoelen voor dit Natura2000-gebied liggen vast in het onherroepelijke aanwijzingsbesluit dat door het Rijk is genomen. In de PAS-gebiedsanalyse en het Natura2000-beheerplan voor de Sallandse Heuvelrug staan de maatregelen om deze natuurdoelen te realiseren. Het PAS is op 1 juli 2015 in werking getreden en Natura2000-beheerplan is in augustus 2016 onherroepelijk geworden. Daarmee staan ook de natuurherstelmaatregelen vast”. Kortom, de provincie is niet van plan om, in overleg met anderen dan hun eigen deskundigen, de maatregelen meer passend te maken. Er wordt duidelijk aangegeven dat het te laat is om wel bezwaar dan ook in te dienen. Dan is het tamelijk navrant dat de mogelijkheid van inspraak slechts bekend werd gemaakt via een huis-aan-huisblad. Blijkbaar spelen er grote belangen, waarover de provincie niets wil zeggen.
Onherroepelijk
Wat houdt onherroepelijk in? Misschien is het interessant om § 1.4.4 van het Beheerplan Sallandse Heuvelrug er nog eens op na te slaan, m.n. de laatste bullit. In 2014 is al besloten dat er geen korhoenders van elders meer worden bijgeplaatst, zolang de kwaliteit van het gebied in relatie tot de wijdere omgeving niet is verbeterd. In § 7.2 is een citaat van de staatssecretaris opgenomen, waaruit blijkt dat hij hiermee instemt. Inmiddels is het 2018 en zijn er verschillende keren korhoenders uit Zweden gehaald en uitgezet. In hoeverre is dit in overeenstemming met de briefwisseling tussen Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, de Vogelbescherming, het Ministerie van Economische Zaken en de provincie Overijssel van eind 2013, begin 2014? En met de visie van de staatssecretaris? Met andere woorden, is het beheerplan echt zo onherroepelijk als de provincie stelt? Welk soort argumenten of welke juridische invalshoek zou invloed kunnen hebben teneinde de provincie de geplande maatregelen op de Sallandse Heuvelrug te laten aanpassen?