In het beheerplan Sallandse Heuvelrug valt onder de kop ‘PAS-Gebiedsanalyse Sallandse Heuvelrug’ te lezen “Voor de Droge heiden daalt de depositie globaal 250 à 450 mol N per ha per jaar en is dan nog een heel klein gedeelte sterk overbelast” en “Nagenoeg overal daalt de depositie de komende 18 jaar met meer dan 250 mol N per ha per jaar”. In de Volkskrant van 11 september 2018 valt te lezen dat de uitstoot van broeikasgassen de laatste zes jaar nauwelijks is gedaald. De behaalde klimaatwinst sinds 1990 komt van ‘kleine’ klimaatgassen, zoals methaan en lachgas; helemaal niet van stikstof en CO2.
Je zou denken: als nu de bron van de stikstofdepositie wordt aangepakt (in plaats van ruimte te bieden voor meer economische ontwikkeling) zou er daadwerkelijk een daling van de hoeveelheid stikstof gerealiseerd kunnen worden. Dan hoeft er geen boom gekapt te worden. Blijkbaar kan de provincie dit niet verkopen aan landbouw en industrie. De natuur is makkelijker om aan te pakken, zeker als Europa voor alle 24 Natura2000-gebieden in Overijssel een pot van € 780 miljoen ter beschikking heeft gesteld. Dat zijn 780 miljoen redenen om zich vast te bijten in regels en procedures. Er ligt een opdracht op het gebied van biodiversiteit en die zet de provincie uit bij verschillende (dure) onderzoeksbureaus. Die hebben er belang bij om maatregelen aan te bevelen. Dure rapporten, moeilijke woorden. En die gaan door het politieke circuit. Overal stempels op en de boskap kan beginnen. Waarom ook al weer? Maakt niet uit. De regels zijn gevolgd, alles is goedgekeurd en het geld is goed besteed. Echter…..
Legt de provincie het stikstofverhaal wel in zijn geheel uit?
* Helaas kondigt de provincie geen (ondersteunende) maatregelen af om de bronnen van de stikstofdepositie aan te pakken.
* Sterker nog, de provincie wekt de indruk natuurbeheer uitsluitend te gebruiken om het bedrijfsleven te kunnen laten groeien, de ontwikkelruimte voor de komende periode is immers al weggegeven aan landbouw en industrie.
* Heel belangrijk: De PAS is niet onomstreden. De Afdeling Bestuursrechtspraak heeft verschillende zaken in behandeling, waarin is aangevoerd dat de PAS in strijd is met de Europese Habitatrichtlijn (m.n. artikel 6 van de Habitatrichtlijn). Ook zijn er bezwaren die ingaan op enkele technische aspecten van de PAS en het daarbij behorende rekeninstrument AERIUS (bijvoorbeeld het beoordelen van de effecten van ruimtelijke plannen op onze leefomgeving). Er zijn prejudiciële vragen aan het Hof van Justitie gesteld, o.a. over artikel 6 lid 1 en 2 van de Habitatrichtlijn en de gekozen instandhoudingsmaatregelen. Het is nog maar de vraag of de PAS als wettelijk stelsel in overeenstemming is met de Europese Habitatrichtlijn (die onder meer in de Natuurbeschermingswet 1998 is geïmplementeerd, maar welke per 1 januari 2017 is vervangen de Wet Natuurbescherming). Een uitspraak wordt pas in de tweede helft van 2018 verwacht. De provincie wilde aanvankelijk al in september 2017 met kappen beginnen en wekte daarmee niet de indruk dat ze de uitspraak van het hof ging afwachten. In hun communicatie-uitingen wordt er niet of nauwelijks iets over gezegd.
* Volgens een rapport van de RIVM (500088007.pdf) is de onzekerheid in de gemiddelde stikstofdepositie op Nederland tot nu toe geschat op circa 30 procent; lokaal kunnen de onzekerheidsmarges 70 procent zijn. De overheid mag dan zeggen dat natuur geen exacte wetenschap is, maar deze marges zouden we bij bijvoorbeeld bruggenbouw niet accepteren.
* Uit Bijlage C van ditzelfde rapport valt af te leiden dat de totale depositie in 2030 1329 mol per hectare per jaar bedraagt. Een daling van 13% t.o.v. 2010. De daling voor de landbouw in Overijssel (van 355 naar 320 mol/ha/jr) is echter maar ca. 10%. Bezie dit in het licht van wat de Volkskrant schrijft en van de verwachte daling in de komende 18 jaar als gevolg van andere overheidsmaatregelen.
* Op de website https://www.wur.nl/nl/nieuws/Nederlandse-biodiversiteit-lijdt-onder-druk-van-stikstofdepositie.htm (8 augustus 2017) valt te lezen dat “Hoger in de voedselketen kan er een onbalans ontstaan tussen stikstof en andere essentiële voedingsstoffen. Bij het uitvoeren van herstelmaatregelen moet worden voorkomen dat deze onbalans wordt vergroot. Vooral bij plaggen op droge heide blijkt dat een serieus probleem”. En plaggen is precies wat Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten voorstaan.
* In de uitzending van EenVandaag van 5 juli 2017 gaat het o.a. over heide die wordt overwoekerd door hoog gras. “Hoewel Natuurmonumenten deze ontwikkeling probeert af te remmen door kalk te strooien en grassen te plaggen, zeggen zij ook dat hun acties dweilen met de kraan open is als de bron van de stikstof niet wordt aangepakt”.
* De bioloog Roland Bobbink van B-Ware, gespecialiseerd in stikstof(depositie) en ecosystemen, geeft in diverse publicaties aan dat “Ook door overgangen in het landschap, zoals tussen lage vegetaties (bij voorbeeld grasland of heide) naar bos wordt het droge depositieproces van luchtverontreinigende stoffen sterk beïnvloed. De droge stikstofdepositie is in een ca. 10-20 m brede bosrand aanzienlijk hoger (gemiddeld 1,5 x) dan in de boskern en neemt dan exponentieel af tot de reguliere depositiewaarden in het centrum van het bos”. In de huidige plannen wordt echter de boskern aanzienlijk verkleind en het aantal overgangen vergroot….
* In bijna alle stikstofdepositiemodellen, ook die voor de PAS (AERIUS), wordt er geen rekening gehouden met overgangen tussen bos en lage vegetaties; er wordt immers gerekend met vaste parameters per vegetatieklasse (zoals bijvoorbeeld bos of heide). Door het bosrandeffect wordt vaak de atmosferische stikstofdepositie op bos onderschat.
* Veehouderijen, industriële inrichtingen en het verkeer zijn in Nederland de belangrijkste bronnen van stikstofemissie en stikstofdepositie (http://www.peutz.nl/content/stikstofdepositie). “In natuurgebieden kan deze stikstofdepositie voor knelpunten zorgen bij ruimtelijke ontwikkelingen, zoals een bedrijfsuitbreiding. De PAS is uitsluitend bedoeld om ruimte te creëren voor economische ontwikkeling binnen de randvoorwaarden van Natura2000”. Verder geldt per 28 september 2017 voor maar liefst 62 van de 118 PAS-gebieden een verlaagde grenswaarde voor vergunningplicht van 0,05 mol N/ha/jaar (in plaats van 1 mol N/ha/jaar). Zie http://www.peutz.nl/actualiteiten/nieuws/stikstofdepositie-natura-2000-weer-impasse.
Bezint eer ge begint
Als bewoners van de Helhuizen willen we hiermee alleen maar aangeven dat er over de PAS nog wel wat te zeggen valt, voordat de provincie begint aan een onherstelbaar traject van boskap.
Zelfs als zou de provincie via de natuur uitsluitend stikstofruimte willen creëren voor economische ontwikkeling, dan moet zij toch in staat worden geacht om aan te geven hoeveel de stikstofdepositie op dit moment is en hoeveel stikstofdepositie zij in 2030 verwacht zónder en mét maatregelen? Dit basale gegeven wordt nergens prijsgegeven. Maar wat doet de provincie als het resultaat minder is dan verwacht? Gaat ze, om gezichtsverlies te voorkomen, nog meer bomen kappen? We wachten de uitspraak van Europese Hof inzake de PAS in spanning af. Heeft de provincie al een plan indien die uitspraak haar niet goed uitkomt?