Doordat de stikstof’crisis’ volop in het nieuws is, gaat er in de media even wat minder aandacht uit naar bomenkap. En toch zijn ze onlosmakelijk met elkaar verbonden. De overheid heeft ons (o.a. voor wat betreft de Sallandse Heuvelrug) jarenlang verteld dat overdadige stikstofuitstoot kan worden gecompenseerd door maatregelen in de natuur, bijvoorbeeld door bos om te vormen naar heide. Ook werd gesteld dat grote bomen gerust konden worden gekapt, omdat men elders jonge bomen zou aanplanten. En jonge bomen zouden in verband met hun nog actieve groei meer CO2 op nemen dan volwassen bomen.
Scientias
Op de website van Scientias viel twee jaar geleden al te lezen dat oude bomen niet met pensioen gaan. Uit Duits wetenschappelijk onderzoek blijkt dat bomen tot op zeer hoge leeftijd grote hoeveelheden koolstof uit de atmosfeer halen. De onderzochte bomen bleken 39-50% van de totale hoeveelheid koolstof in het laatste kwart van hun leven te hebben verzameld. Het onderzoek vond plaats in tropisch gebied, maar volgens de onderzoekers geldt dit waarschijnlijk ook voor Europese bomen. Zij zijn voorts van mening dat het heel milieuvriendelijk is dat omgehakte bomen opgeslagen koolstof vasthouden indien er bijvoorbeeld meubels van worden gemaakt, maar “met het oog op de biodiversiteit is het natuurlijk beter om gemanagede bossen terug te geven aan de natuur, zodat allerhande bomen -en andere organismen- erin kunnen wonen”. In gemixte bossen, waarin oude en jonge bomen groeien, zijn bomen prima in staat om hun leven lang CO2 uit de atmosfeer te halen. Niet alleen voor het behoud van de Sallandse Heuvelrug, maar voor het behoud van al het bos in Nederland, is het van groot belang dat de overheid kennis neemt van en iets concreets doet met dit soort onderzoeken: de natuur met rust laten!
Stikstof en landbouw
Jan Douwe van der Ploeg (emeritus hoogleraar rurale sociologie aan de WUR) schreef op 15 oktober 2019 in De Volkskrant dat in de jaren ’80 en ’90 van de vorige eeuw al bekend was dat het stikstofprobleem o.a. wordt veroorzaakt door de landbouw, meer in het bijzonder door een minderheid van grote bedrijven die functioneerden volgens de high-input / high-outputgedachte. De uitstoot door kleinschalige bedrijven die het optimaliseren van kringlopen propageerden, lag beduidend lager. Die kloof bestaat nog steeds.
Van der Ploeg betoogt dat de generieke aanpak van de overheid heeft geleid tot fricties en frustraties, omdat de ‘goeden’ onder de ‘slechten’ hadden te lijden. In plaats van boeren met lage uitstoot te ondersteunen om aan te tonen dat het anders kan, heeft het Ministerie van LNV, onder druk van LTO, anders besloten. De gevolgen daarvan komen nu tot een wrang hoogtepunt. Van der Ploeg concludeert dat de Nederlandse politiek geen heldere keuzes maakt voor een landbouw die past bij ons land. En in één adem kunnen we daaraan toevoegen: ‘en voor de bosbouw’!
Het systeem
Alex Schreiner en Leonardo van de Berg stellen op 21 oktober in De Volkskrant dat de omslag naar een nieuwe landbouw ligt in het breken van de macht van banken, supermarkten en industrie. Ze erkennen dat stikstof schadelijk is voor de biodiversiteit en dat kunstmest en krachtvoer hier fors aan bijdragen, maar met alleen vermindering van de stikstofuitstoot zijn we er nog niet. In de landbouw is het samenspel tussen boer, natuur en maatschappij zoek. Het zijn de banken, supermarkten en de voederindustrie die het spel bepalen. Zij scheppen de voorwaarden, bepalen de prijs en maken de winst. Voor de boeren is het bijna onmogelijk om aan het spel mee te blijven doen, zonder een aanslag te plegen op de bodem, de dieren, het klimaat en de boeren zelf. Om goedkoop te produceren, grijpen veel agrariërs naar kunstmest, nieuwe machines en grotere stallen. En die investering moet worden terugverdiend. Supermarkten geven geen prijsgarantie en voederfabrikanten hebben belang bij meer afname.
Agro-ecologische boeren kiezen voor een weg van bodembeheer, bomen, biodiversiteit en nauwe samenwerking met consumenten. De schrijvers pleiten voor minder vee per boer, regionale afzet, teelt van eiwitrijke gewassen en groenbemesting. Het systeem moet anders en de overheid moet die omslag in gang zetten.
Overheid
Het wordt steeds duidelijker dat de overheid een rol heeft gespeeld, die neigt naar onbehoorlijk bestuur. Nu spreekt de overheid van stikstofcrisis (alsof die plotseling en recent ontstaan is) en als oplossing voor dit zelfgecreëerde wanbeleid worden er massaal bomen gekapt. Dit is hét moment voor de overheid om het beter te gaan doen, door te kiezen voor ons leefklimaat, voor biodiversiteit, voor gezonde landbouw, voor CO2-invang via bomen, kortom voor duurzame maatregelen. En laat het Rijk daarbij de provincies bij de les houden. Dan is er hoop voor dit land en voor de Sallandse Heuvelrug.