Hoewel de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) door de bestuurskamer van de Raad van State als onrechtmatig werd beschouwd, is het probleem van overmatige stikstofuitstoot (met gevolgen voor de natuur) nog niet de wereld uit. Door Covid-19 lijkt het stikstofdossier binnen het kabinet wat minder aandacht te hebben gehad, maar het vraagt met nadruk om een spoedige oplossing.
Groene Amsterdammer
In de Groene Amsterdammer van 26 november 2020 stelt een kwintet auteurs in een artikel dat sommige veebedrijven de natuurgebieden meer met stikstof vergiftigen dan we met z’n allen besparen door een jaar lang slechts 100 km/u te rijden. Gesteld wordt dat het sluiten van een handjevol topvervuilers de weg- en woningbouw de noodzakelijke ruimte biedt. Het weekblad onderzocht in vergunningenregisters van provincies 19.000 veehouderijen op stikstofuitstoot in verhouding met de afstand tot Natura2000-gebieden. Zo ontstond een beeld van de topvervuilers. Kunnen die gedwongen worden uitgekocht? Een jaar geleden opende de overheid een ‘stikstofrechtenmarkt’, waar boeren hun stikstofruimte kunnen verhandelen. Daarmee verschuift men slechts de stikstofbelasting. Volgens De Groene vindt de provincie Overijssel de strategie van het uitkopen van topvervuilers ‘geen zinvolle benadering’. De provincie gaat zich voorlopig niet richten op individuele bronnen van stikstofvervuiling! Minister Schouten pleit voor vrijwilligheid bij een eventuele uitkoopregeling. Met de aanbeveling van de commissie Remkes om piekbelasters uit te kopen (als korte-termijnoplossing) is nog niks gedaan.
Trouw
In Trouw reageerde Emiel Hakkenes dat het uitkopen van 25 piekbelasters weliswaar zou helpen, maar hoe pak je dat aan als de betreffende boeren niks illegaals doen en netjes vergunningen hebben gekregen voor het werk dat ze doen? De afstand van deze milieubelastende bedrijven tot natuurgebieden is slechts één indicator voor de schade aan natuurgebieden, die ook nog eens niet allemaal gelijk zijn en in dezelfde mate lijden onder de uitstoot. Bovendien vindt er depositie tot ver van het vervuilende bedrijf plaats. Als bouwprojecten de uitstoot van topvervuilers overnemen, is de stikstofbelasting per saldo niet veranderd. Vermindering van stikstofuitstoot zal in alle sectoren moeten plaatsvinden. Een Overijsselse vertegenwoordiger van de Boer-Burgerbeweging vindt het (op Facebook) ook onterecht dat De Groene zijn pijlen alleen richt op de boeren. Het sluiten van één biomassacentrale zou dezelfde stikstofwinst opleveren.
Tubantia
Op 30 november bevestigt Tubantia de inerte strategie van de provincie in het artikel over een piekbelaster bij natuurgebied De Borkeld. Erik Wevers uit Markelo is bereid zijn bedrijf te beëindigen en heeft de provincie aangeboden zich uit te laten kopen. De provincie gaat hier niet op in, want zij vindt uitkoop een generieke zaak van het Rijk. Ze geeft de voorkeur aan een (tijdrovende) ‘gebiedsgerichte aanpak’ (aanpakken van de verschijnselen in plaats van de oorzaak). Echter, op dit moment heeft de provincie een vacature voor een slagvaardige regisseur stikstof. Die wordt toegevoegd aan een slagvaardig team dat zich bezighoudt met bronmaatregelen om de stikstof in 2030 aanzienlijk te laten dalen, met natuurherstel, met verdelen van stikstofruimte, met maatwerk in zes gebieden en met heldere regels voor vergunningverlening.
Overijssel aanpak stikstofreductie
De provincie Overijssel kent vele natuurgebieden die te lijden hebben onder stikstofdepositie, o.a. de Sallandse Heuvelrug. Wat doet het provinciebestuur om zelf en in het eigen bestuursgebied de uitstoot te verminderen? Als verontruste Helhuizers hebben we die vraag aan de provincie voorgelegd en het antwoord was dat er op “landelijk niveau wordt gewerkt aan verdere reductie van stikstofdepositie door generieke maatregelen. De provincie is aan zet om in haar gebiedsgerichte aanpak de depositie op stikstofgevoelige habitattypen verder te reduceren. Beide sporen worden nog nader uitgewerkt”. Dat klinkt niet alsof de urgentie van het probleem doorklinkt op het provinciehuis en er keihard wordt gewerkt aan een oplossing.
Overijssel weerbare natuur
Men zoekt de oplossing niet in het dichtdraaien van de stikstofkraan, maar in het weerbaarder maken van de natuur tegen stikstof. Door één van de maatregelen zal er op de Sallandse Heuvelrug (wederom) een kleine 100 hectare bos moeten verdwijnen om plaats te maken voor heide. Helpt dat dan? De provincie antwoordt: “De uitbreiding van het heideareaal tot minimaal 1500 ha is een in het beheerplan vastgestelde maatregel voor beheerplanperiode 1 (2016 – 2022). Als er voor natuurherstel zou worden afgewacht tot de atmosferische stikstofdepositie voldoende is teruggebracht, dan zou de omvang en kwaliteit van stikstofgevoelige habitattypen drastisch achteruitgaan”. De kernwaarden uit het beheerplan stammen uit 2006. Er is nog tien jaar overheen gegaan voordat het document werd vastgesteld. En nu wacht de provincie tot het Rijk stikstofmaatregelen neemt. Ondertussen vormt de provincie wel bos om naar heide voor open verbindingen tussen open landschapstypen…
Overijssel herstel heide
Zou men niet eerst de bestaande heide herstellen voordat men denkt aan extra heide ten koste van bos? Volgens de provincie wil men op 900 hectare een mengsel van steenmeel en dolokal strooien om de mineralenbalans en de buffercapaciteit in de bodem te herstellen. De fasering en eventuele mengverhoudingen hiervan worden nog nader uitgewerkt.
Volgens de Natura2000 Herstelstrategieën (H4030 Droge heiden – update 2020), § 5.2.2, is het toedienen van steenmeel een maatregel waarvan verwacht wordt dat ze effectief zou kunnen zijn op aanzienlijk verzuurde bodems. “Aangezien er nog weinig bekend is over de middellange termijneffecten, is grootschalige uitvoering van deze maatregel nog niet aan de orde (…) Ervaring met de toepassing, effectiviteit en mogelijke risico’s van steenmeeltoediening in Droge heiden is op dit moment nog te beperkt om over te gaan tot grootschalige toepassing”.
Tot slot
Waar het op neer komt, is dat de provincie experimenteert met de toediening van steenmeel. Andere maatregelen, zoals afplaggen, chopperen, maaien e.d., worden al jaren toegepast en desondanks is de heide blijkbaar nog dringend toe aan herstel. Laat de provincie dan niet ook gaan experimenteren met open verbindingen met nog te realiseren ‘natuurakkers’ op terrein dat jarenlang is vervuild door intensieve landbouw, waardoor een enorm groot bos zal moeten sneuvelen. Het druist in tegen alles waar we nu voor staan: terugdringen van de stikstofuitstoot, inzet van bossen voor recreatie, zuurstof, biodiversiteit en klimaat. Bescherm het bos nu het nog kan.