Het is inmiddels 2022. Het Beheerplan Sallandse Heuvelrug (042) is verlopen. Dat beheerplan hield stug vast aan de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS), die in 2019 terecht door de Raad van State naar het rijk der fabelen is verwezen. De provincie Overijssel en de terreinbeheerorganisaties hadden drie kernpunten voor de Sallandse Heuvelrug bepaald: verdroging, verzuring en versnippering. Hoe staat het daar nu mee en komen ze terug in het volgende beheerplan?
Verdroging
In de jaren ’60 van de vorige eeuw had Oost-Nederland te kampen met grootschalige overstromingen. Het waterbeheer richtte zich met diepe watergangen dan ook primair op de afvoer van water. Het waterschap Drents Overijsselse Delta heeft (samen met andere partijen) in het kader van de verdroging de bodem van al die watergangen opgehoogd. De grondwaterstand werd zo afgestemd op de juiste hoogte voor de landbouw.
De NOS schreef op 21 februari 2022 dat het Nederlandse watersysteem vol is. Regenwater kan nergens meer heen. ‘Het Waterschap Vechtstromen, in de provincies Drenthe en Overijssel, probeert alle waterwegen vrij te maken door verstoppingen op te lossen’. Moeten we als gevolg van de huidige klimaatverandering meer rekening houden met verdroging of met wateroverlast? Biedt de provincie de mogelijkheid aan boeren om wateroverschot ondergronds op te vangen en weer op te pompen in tijden van droogte? En hoe zorgt de provincie er nu voor dat de natuur optimaal profiteert van overvloedige regenval, ook als er weer een periode van droogte komt? Of wordt dit toevallig wél aan de natuur overgelaten?
Verzuring
Provincie Overijssel, Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten hebben zich jarenlang sterk gemaakt voor de PAS. Daar is een juridische streep door gezet, omdat de PAS ten onrechte een voorschot op de toekomst nam, waar het gaat om de beperkende maatregelen van stikstofuitstoot en hun effect op de natuur. Dan verwacht je dat de provincie kloek reageert en komt met concrete maatregelen die de bron aanpakken, maar niks van dat alles. Het Nederlandse bestuursrecht biedt overheden eindeloos mogelijkheden om onwelgevallige vonnissen naast zich neer te leggen. “De provincies grijpen deze dankbaar aan om tijd te rekken en het politiek gemotiveerde beleid van ‘niets doen’ onverstoorbaar voort te zetten”, aldus de Volkskrant van 22 februari 2022. Daardoor wordt er niet gehandhaafd, wanneer bedrijven zonder natuurvergunning stikstof blijven uitstoten. Dan is het niet zo raar dat de bodem van de Sallandse Heuvelrug verzuurd is en blijft. Dan is het niet zo vreemd dat een beheerplan daar niets aan verandert. Dan weet je ook dat het niet of nauwelijks helpt om steenmeel te strooien of bos om te vormen naar heide voor welk doeleind dan ook. De natuur is overgeleverd aan bestuurders die uitsluitend kunnen denken in economische termen.
Versnippering
De Natura2000-gebieden die op verzoek van Europa door Nederland zijn aangewezen, zijn klein en ze liggen versnipperd. Dat was om zoveel mogelijk ruimte te geven aan de landbouw. Pogingen om toch verbindingen tussen die gebieden te leggen via het Natuur Netwerk Nederland zijn door de eerste kabinetten Rutte vakkundig om zeep geholpen. De provincie Overijssel wil onder de naam ‘Sallandse Heuvelrug & Twentse Reggedal’ de gebieden Lemelerberg, Luttenberg, Hoge Hexel, Boetelerveld, Borkeld, Reggedal en al het platteland er tussenin samenvoegen. Men onderzoekt nu of deze samenvoeging voordelen biedt. De resultaten laten nog even op zich wachten.
Nieuwe fase, nieuw beheerplan
Waar gaat het heen met de Sallandse Heuvelrug? Het gebied is voor een groot gedeelte leeg gekapt. De stikstofdepositie is torenhoog. De bodem is verzuurd. Er zijn niet echt mogelijkheden om het waterbeheer te reguleren, mede omdat er ook drinkwater gewonnen wordt. En het is nog maar afwachten of de papieren samenvoeging met het Reggedal leidt tot voldoende voordelen om niet meer te spreken van versnippering. De provincie zal met een nieuw beheerplan moeten komen. Gaan ze wederom vage plannen presenteren met ambities voor de toekomst, maar zonder afrekenbare resultaten? Gaan ze eindeloos korhoenders importeren? Gaan ze wegens het ‘doorslaande succes’ van de afgelopen jaren dóór met de volstrekt irreële gedachte om de natuur weerbaarder te maken tegen de gevolgen van stikstof? Gaan ze de laatste bomen ook kappen (maar ‘natuurlijk buiten het gebied compenseren’…)? Gaan ze verder de bewoners voor dom te verslijten en ze buitenspel te houden? Of gaan ze nu eindelijk het gezond verstand gebruiken en in afstemming met de bevolking concrete maatregelen nemen die recht doen aan de natuur? Iets wat ze dertig jaar geleden al hadden moeten doen…?